Река Лава

Название: Ла́ва, польская часть реки называется Łyna (Лы́на). До переименования в 1947 году река носила немецкое название Alle (А́лле).

Длина: 289 км, из них 65 км на территории Правдинского и Гвардейского районов Калининградской области.

Площадь бассейна: общая - 7130 км², в том числе на территории Калининградской области – 1319 км²

Расход воды: 40,4 м³/с

Средний уклон русла реки (м/км): 0,66

Исток: Мазурские озера на территории Польши,
координаты 53°26'29'' с. ш. 20°24'49'' в. д.

Устье: 72-й км от устья реки Преголи, у пос. Знаменска,
координаты — 54°37'15'' с. ш. 21°13'36'' в. д.

Река Лава – самый крупный левый приток реки Преголи.
На территории Калининградской области река Лава имеет несколько притоков, самыми крупными из которых являются: левобережные - реки Правда, Запрудная, правобережные – реки Жерновка, Стоговка, Путиловка с впадающим в неё Мазурским каналом.

Река Алле издревле служила транспортным путём. В 1791 году часть реки от устья до города Фридланда (ныне Правдинск) была обследована с последующей разработкой проекта по превращению этой части реки в судоходный водный путь. Регулирование речного водотока Алле продолжалось долго и сталкивалось со многими трудностями. Для опробования результата выполненных работ в июле 1798 года было осуществлено первое плавание по Алле от Шиппенбайля (ныне Семпополь в Польше) до Велау (ныне пос. Знаменск). На борту судна «Нептун», гружённого 500 шеффелями пшеницы, находилась представительная комиссия. В итоге было установлено, что отрезок пути между Шиппенбайлем и Фридландом является и будет оставаться проблематичным для полноценного судоходства по причине наличия каменных банок, а также неравномерного и значительного уклона русла реки. В случае особой необходимости суда вверх по реке тут можно вести с использованием бурлаков или конской тяги. Этот метод был использован, например, при высоком уровне воды в Алле для снабжения русской армии в 1807 году, когда из-за сырой погоды дороги на глинистых почвах стали непроходимыми. Причём грузы были доставлены по воде не только в Шиппенбайль, но и выше по течению реки - до Бартенштайна (ныне Бартошице в Польше). Небольшие суда периодически проводились по Алле выше Фридланда и в дальнейшем.
Но полноценное судоходство по реке Алле, в итоге, осуществлялось только от Велау до Фридланда на протяжении 54 км. До появления судов с механическим двигателем суда вверх по течению перемещали бурлаки. По состоянию на 1945 год река была судоходным путём 1-го класса от устья до города Фридланда. После 1945 года использование реки Лавы в качестве водного пути практически прекратилось. Но из государственного перечня внутренних водных путей река была исключена почти на 30 лет позднее.
В пос. Дружба (прежде Алленбург) к реке примыкает недостроенный Мазурский канал, задуманный для обеспечения судоходства от Больших Мазурских озёр через реки Алле и Прегель (ныне Преголя) до Балтийского моря. Проектирование канала началось в 1908 году, строительство осуществлялось с остановками из-за Первой мировой войны и послевоенной инфляции до начала 40-х годов прошлого века. Канал остался недостроенным, а после Второй мировой войны его разделила на две части государственная граница между СССР и Польской народной республикой.
Схема территориального планирования Калининградской области (2015 г.) намечает восстановление водного пути по реке Лаве и Мазурскому каналу до границы с Республикой Польша.

В 1924 году на реке были введены в строй две гидроэлектростанции (во Фридланде и Гросс Вонсдорфе (ныне пос. Курортное)), для работы которых были заполнены водохранилища.
В настоящее время водохранилище ГЭС-4 в пос. Курортном спущено.
Площадь водохранилища ГЭС-3, находящегося южней Правдинска, составляет 2,8 км².
ГЭС-3 имела расчётную мощность 10,99 МВт, ГЭС-4 – 3 МВт. Обе электростанции проработали до середины 70-х годов прошлого века, когда они были выведены из эксплуатации по причине износа гидроагрегатов. В 1999 году после ремонта на ГЭС-3 был введен в эксплуатацию гидроагрегат №1 установленной мощности 1,14 МВт. Продолжения модернизации электростанции не последовало, а на ГЭС-4 было только законсервировано основное здание станции.
На поль­ской части реки по­стро­е­ны че­ты­ре малые элек­тро­стан­ции.
На российской части реки Лавы имеется несколько мостов: два пешеходных в г. Правдинске, автодорожные мосты в г. Правдинске и посёлках Курортном, Дружбе, Родниках и Знаменске, железнодорожный и трубопроводный мосты в пос. Знаменске.
Отличительной особенностью реки Лавы является наличие двух построенных в первой четверти XX-го века, но не действующих в настоящее время судоходных шлюзов (в посёлках Курортном и Знаменске), а также подпорной плотины, которая перегораживает течение реки в пос. Знаменске, неподалёку от мельницы.

Долина реки Лавы, где чередуются высокие обрывистые берега, покрытые древесно-кустарниковой растительностью, и широкие заливные луга, чрезвычайно живописна. Ещё в довоенное время река Алле была известным туристическим водным путём. И в настоящее время являются популярными сплавы по реке на байдарках, а также на надувных лодках и плотах. Перспективным видится организация международного туристического байдарочного маршрута, как продолжения байдарочного маршрута по реке Лыне в Польше.
Река привлекает много отдыхающих и любителей рыбной ловли, но условия для организованного отдыха только начинают создаваться. Например, Схемой территориального планирования МО «Правдинский район» (2011 г.) предусмотрен ряд мер по развитию туризма в долине реки Лавы, причём это касается не только города Правдинска.
Туристско-рекреационные зоны намечены также на Правдинском водохранилище у посёлков Крутой Яр и Тёмкино, а также у посёлков Луговое, Прогресс, Дружба. По берегам реки Лавы расположено не слишком много населённых пунктов, но параллельно реке имеются хорошие автомобильные дороги.

Достопримечательности.
Самые интересные для посещения туристами объекты находятся в г. Правдинске (поле Фридландского сражения 1807 года, остатки средневековых городских укреплений, храм Святого Георгия, водохранилище и ГЭС-3), в пос. Курортном (ГЭС-4 и руины замка Гросс Вонсдорф), в пос. Дружба (здание кирхи и два шлюза Мазурского канала), в пос. Знаменске (кирха, мосты и шлюзы на реках Лава и Преголя).

Nazwa rzeki lawy: Lawa, polska część rzeki nazywa się Łyna (Lyna).

Przed zmianą nazwy w 1947 r. rzeka nosiła niemiecką nazwę Alle (Alle).

Długość: 289 km, w tym 65 km w obwodach Prawdyńskim i Gwardiejskim Obwodu Kaliningradzkiego.

Powierzchnia dorzecza: całkowita - 7130 km², w tym na terenie Obwodu Kaliningradzkiego - 1319 km²

Zużycie wody: 40,4 m³/s Średnie nachylenie koryta rzeki (m/km): 0,66

Źródło: Jeziora Mazurskie w Polsce, współrzędne 53 ° 26 '29' 'N' NS. 20 ° 24'49 "E" e.

Ujście: 72 km od ujścia rzeki Pregoła, w pobliżu wsi. Znamieńsk, współrzędne - 54 ° 37'15 '' s. NS. 21 ° 13'36 '' E " e.

Rzeka Lawa jest największym lewym dopływem rzeki Pregoły.

Na terenie Obwodu Kaliningradzkiego rzeka Lawa ma kilka dopływów, z których największe to: lewobrzeżny - rzeki Prawda, Zaprudnaja, prawy brzeg - Żernowka, Stogowka, Putiłowka z ujściem Kanału Mazurskiego to.

Rzeka Alle służyła jako szlak transportowy od czasów starożytnych. W 1791 r. zbadano część rzeki od ujścia do miasta Friedland (obecnie Prawdinsk), a następnie opracowano projekt przekształcenia tej części rzeki w żeglowną drogę wodną. Regulacja cieku rzeki Alle trwała długo i napotykała wiele trudności. W celu sprawdzenia wyników wykonanych prac, w lipcu 1798 r. odbył się pierwszy rejs wzdłuż Ałły z Shippenbeil (obecnie Sempopol w Polsce) do Velau (obecnie wieś Znamensk). Na pokładzie statku „Neptun", załadowanego 500 szefelami pszenicy, znajdowała się komisja reprezentacyjna. W efekcie stwierdzono, że odcinek trasy między Schippenbeil a Friedland jest i pozostanie problematyczny dla pełnoprawnej żeglugi ze względu na występowanie kamiennych brzegów oraz nierówne i znaczne nachylenie koryta rzeki. W razie szczególnej potrzeby, statki w górę rzeki mogą być tu prowadzone wozami barkowymi lub trakcją konną. Metodę tę stosowano m.in. przy wysokich stanach wody w Ałła zaopatrując armię rosyjską w 1807 r., kiedy z powodu mokrej pogody drogi na gliniastych glebach stały się nieprzejezdne. Ponadto towar dostarczano drogą wodną nie tylko do Shippenbeil, ale także w górę rzeki - do Bartenstein (obecnie Bartoszyce w Polsce). Od czasu do czasu wzdłuż Alle powyżej Friedlandu odprawiano małe łodzie.
Ale w rezultacie pełnoprawna nawigacja wzdłuż rzeki Alla została przeprowadzona tylko z Velau do Friedland na 54 km. Przed pojawieniem się statków o napędzie mechanicznym wozidła barkowe poruszały się w górę rzeki. Od 1945 roku rzeka była szlakiem żeglownym I klasy od ujścia do miasta Friedland. Po 1945 r. praktycznie zaprzestano wykorzystywania rzeki Lawy jako drogi wodnej. Jednak prawie 30 lat później rzeka została wyłączona z państwowej listy śródlądowych dróg wodnych.
W wiosce Drużba (dawniej Allenburg) przylega do nieukończonego Kanału Mazurskiego, stworzonego dla zapewnienia żeglugi z Wielkich Jezior Mazurskich przez rzeki Alle i Pregel (obecnie Pregoła) do Bałtyku. Projekt kanału rozpoczęto w 1908 roku, budowę prowadzono z przerwami z powodu I wojny światowej i powojennej inflacji aż do początku lat 40. ubiegłego wieku. Kanał pozostał niedokończony, a po II wojnie światowej został podzielony na dwie części granicą państwową między ZSRR a PRL. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Obwodu Kaliningradzkiego (2015) zaplanowano przywrócenie drogi wodnej wzdłuż rzeki Lawy i Kanału Mazurskiego do granicy z Rzeczpospolitą Polską. W 1924 roku na rzece uruchomiono dwie elektrownie wodne (we Friedland i Gross Wonsdorf (obecnie wieś Kurortnoye)), na potrzeby których napełniono zbiorniki.

Obecnie we wsi zbiornik HPP-4. Uruchomiono Kurortny.
Powierzchnia zbiornika HPP-3, położonego na południe od Prawdinska, wynosi 2,8 km².
HPP-3 miał projektowaną moc 10,99 MW, HPP-4 - 3 MW. Obie elektrownie działały do połowy lat 70-tych ubiegłego wieku, kiedy to zostały wycofane z eksploatacji ze względu na degradację agregatów hydraulicznych. W 1999 roku po remoncie w HPP-3 oddano do eksploatacji blok hydroelektryczny nr 1 o mocy zainstalowanej 1,14 MW. Nie było kontynuacji modernizacji elektrowni, a na HPP-4 zablokowano tylko główny budynek stacji.
Po polskiej stronie rzeki wybudowano cztery małe elektrownie.
Na rosyjskiej części rzeki Lawy znajduje się kilka mostów: dwa mosty dla pieszych w Prawdinsku, mosty drogowe w Prawdinsku i wsiach Kurortny, Drużba, Rodniki i Znamensk, mosty kolejowe i rurociągowe we wsi. Znamieńsk. Charakterystyczną cechą rzeki Lawy są dwie śluzy żeglugowe zbudowane w pierwszej ćwierci XX wieku, ale obecnie nieczynne (we wsiach Kurortny i Znamensk) oraz tama zaporowa blokująca przepływ rzeka we wsi. Znamieńsk, niedaleko młyna.

Rzeka Lawy

Dolina rzeki Lawy, gdzie przeplatają się wysokie, strome brzegi porośnięte drzewami i krzewami oraz rozległe zalane łąki, jest niezwykle malownicza. Jeszcze przed wojną rzeka Alle była znaną turystyczną drogą wodną. A w dzisiejszych czasach popularne są spływy po rzece w kajakach, a także na pontonach i tratwach. Za obiecujące uważa się zorganizowanie międzynarodowego turystycznego szlaku kajakowego jako kontynuacji szlaku kajakowego wzdłuż rzeki yna w Polsce. Rzeka przyciąga wielu wczasowiczów i miłośników wędkarstwa, ale dopiero zaczynają tworzyć się warunki do zorganizowanego wypoczynku. Na przykład Plan Zagospodarowania Terytorialnego Obwodu Prawdinskiego (2011) przewiduje szereg środków na rzecz rozwoju turystyki w dolinie rzeki Lawy i dotyczy to nie tylko miasta Prawdinsk. Strefy turystyczne i rekreacyjne zaplanowano również dla zbiornika Prawdinskoje w pobliżu wsi Krutoy Jar i Temkino, a także w pobliżu wsi Ługowoje, Postęp, Drużba. Nie ma zbyt wielu osad wzdłuż brzegów rzeki Lawy, ale są dobre drogi równoległe do rzeki.

Osobliwości miasta. Najciekawsze obiekty do zwiedzania przez turystów znajdują się w mieście Prawdinsk (pole bitwy Friedland z 1807 r., pozostałości średniowiecznych fortyfikacji miejskich, kościół św. Jerzego, zbiornik i elektrownia wodna-3), w wioska. Kurortny (elektrownia wodna-4 i ruiny zamku Gross Wonsdorf), we wsi. We wsi Drużba (budynek kościoła i dwie śluzy Kanału Mazurskiego). Znamensk (kościół, mosty i zamki na rzekach Lawa i Pregolya).